چشمهایش

نیمه‌ی اول قرن چهاردهم شمسی، نقطه‌ی عطف ادبیات داستانی در ایران است. این دوران، دوران بزرگ علوی، صادق چوبک، صادق هدایت و بزرگانی چون ایشان است و شاهکارهای زیادی در این دوران خلق شده‌اند. یکی از این شاهکارها چشمهایشِ بزرگ علوی است. در این شاهکار فضایی عاشقانه در بستری اجتماعی، سیاسی به تصویر کشیده شده و اثری ماندگار را خلق کرده است.

چشمهایش، کتابی که هنر علوی را به رخ می‌کشد

رمان چشم‌هایش اولین‌بار در سال ۱۳۳۱ منتشر شد. این رمان اوج هنر نویسندگی بزرگ علوی است. او در این کتاب جذاب ترکیبی از شخصیت کمال‌الملک به‌عنوان یک نقاش بی‌نظیر و دکتر تقی اَرانی به‌عنوان یک متفکر و فعال سیاسی را به کار گرفته و شخصیت اول داستانش، یعنی استاد ماکان، یک استاد بزرگ نقاشی را ترسیم کرده است. داستان کتاب بین سال‌های ۱۳۲۰ تا۱۳۳۰ اتفاق می‌افتد و به شیوه‌ای نوشته شده که معمولاً در ادبیات پلیسی معمول است. داستان در زمان رفت و آمد دارد و هرچند شخصیت اول آن یک مرد به نظر می‌رسد اما در حقیقت به محوریت یک زن عاشق به نام فرنگیس نوشته شده و علوی توانسته تمام عواطف و احساسات یک زن را در این کتاب به تصویر بکشد.

کتاب چشمهایش بزرگ علوی، علاوه بر اینکه در ایران بسیار قابل‌توجه است به دو زبان کردی و عربی برگردانده شده و در مناطقی مانند کردستان عراق و لبنان هم طرفداران زیادی دارد. چشمهایش را انتشارات نگاه در ایران منتشر کرده است.

خلاصه رمان چشمهایش، اثری جاودانه

 داستان پس از مرگ استاد ماکان که از مخالفان حکومت رضاشاه بود و در تبعید جان سپرد شروع می‌شود و به عقب باز می‌گردد. فضای داستان، فضای خفقان‌آور آن روزگار را توصیف می‌کند و در آن میان از برگزاری نمایشگاه نقاشی‌های استاد ماکان در مدرسه‌ای در تهران صحبت می‌شود. تابلوهای ایشان در این نمایشگاه بسیار مورد توجه‌اند اما یک تابلو شاخص‌تر از همه‌ی تابلوهاست، تابلویی که با خط استاد زیر آن نوشته شده است؛ چشمهایش. اما هیچ کس زنی در زندگی استاد سراغ ندارد و این تابلو یک معماست. پس از بسته‌شدن نمایشگاه به دستور حکومت و به دلیل ازدحام جمعیت آقای ناظم مدرسه از روزهای اول، توجهش به تابلو جلب شده سعی می‌کند صاحب چشم‌ها را بیابد تا هم شاید بتواند پرده از راز مرگ مشکوک استاد بردارد و هم هرچه بیشتر با زندگی این استاد رازآلود آشنا شود. اتفاقی که به پیدا شدن فرنگیس می‌انجامد. زنی که عاشق استاد بوده است.

نقد و بررسی کتاب چشم‌هایش

چشمهایش یک اثر ادبی بسیار موفق است و افراد زیادی سعی کرده‌اند آن را از نظر شخصیت‌پردازی و ساختاری نقد کنند. آنچه درباره‌ی ساختار کتاب علوی معلوم است این است که از نظر روایت با سبک روایت داستان در عصر خودش تفاوت زیادی دارد. داستان او خطی نیست و مانند یک پازل نوشته شده است که یک رمان را بسیار جذاب می‌کند. از سوی دیگر شخصیت علوی از لابلای سطرهای کتاب بیرون می‌زند. او فقط نویسنده نیست، مبارز است، کتابش هم پر از بوی مبارزه است. از فضای داستان تا دیالوگ‌ها و حتی سازهایی که صدایشان را نمی‌شنویم مبارزه را فریاد می‌زنند، انگار که علوی خواسته باشد فضای ۵۳ نفر را در این داستان عاشقانه هم منعکس کند. انگار که هیچ‌چیز در زمانه‌ی او از سیاست جدا نیست.

نکته‌ی بسیار مهم بعدی در داستان علوی، فرنگیس است. او یکی از اولین نویسندگانی است که زن ایرانی را از نقش منفعل بیرون آورده و او را در حال به آب و آتش زدن برای عشق ترسیم می‌کند. در داستان علوی زن انتخاب شده نیست، منتظر نیست، در حاشیه نیست. او در مرکز ایستاده و همه چیز را تغییر می‌دهد. کتاب چشم‌هایش بزرگ علوی یک تغییر است. تغییری که نویسندگان ادبیات داستانی را شجاع‌تر می‌کند.

درباره بزرگ علوی، مردی مبارز

سید مجتبی آقابزرگ علوی یکی از مبارزان سیاسی چپ‌گرا و یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان ایرانی است. او متولد بهمن ۱۲۸۲ در تهران است و زمانی که ۱۶ ساله بود به تخت نشستن رضاخان را دید. خانواده‌ی علوی از خانواده‌های سرشناس تهران بودند، پدربزرگ پدری‌اش از نمایندگان دوره‌ی اول مجلس بود و مادرش هم از خاندان طباطبایی بود و پدربزرگش از مجتهدان عصر خود به‌حساب می‌آمد. با این وصف بزرگ علوی در رفاه رشد و تحصیل کرد. بسیار جوان بود که برای تحصیل در رشته‌ی روانشناسی به مونیخ سفر کرد و مشغول به تحصیل شد. سال‌های جوانی او سال‌های گسترش کمونیسم بود و او هم مانند بسیاری از روشنفکران عصر خودش فکر می‌کرد که می‌تواند رستگاری بشر را در ایده‌های مارکس پیدا کند. او پس از بازگشت به ایران شغل روزنامه‌نگاری را انتخاب کرد و داستان می‌نوشت. نزدیکی بزرگ علوی به حزب توده ایران باعث شد او همراه ۵۲ نفر روشنفکر دیگر بازداشت و محکوم به هفت سال زندان شود. کتاب‌های ۵۳ نفر و ورق‌پاره‌های زندان حاصل این دوران از زندگی بزرگ علوی است. علوی به دلیل تسلطش به زبان‌های خارجی با آثار مدرن دنیا آشنا بود و همین دانش زیادش باعث شده بود داستان‌هایش بسیار پیشرو و اثرگذار باشند. مجموعه داستان‌های چمدان و میرزا که شامل داستان‌ها معروفی مانند گیله مرد و دزاشیب در این مجموعه‌ها چاپ شده‌اند. سالاری‌ها هم اثر این نویسنده است. علوی کتاب تاریخ و تحول ادبیات ایران را هم نوشته است که ترجمه فارسی آن در فیدیبو موجود است.

بزرگ علوی پس از آزادی از زندان به آلمان رفت و آنجا ساکن شد، پس از انقلاب اسلامی او چند سالی به ایران بازگشت اما دوباره راهی برلین شد و تا سال ۷۵ که بر اثر سکته‌ی قلبی در گذشت همانجا زندگی کرد.

کتاب چشمهایش بزرگ علوی برای چه کسانی مناسب است؟

اگر می‌خواهید ادبیات مدرن فارسی را با گوشت و پوستتان درک کنید چشم‌هایش بزرگ علوی را بخوانید. چشم‌هایش آینه است. آینه‌ی دورانی که دنیا در آشوب بود و ایران هم زیردست دیکتاتوری چون رضاشاه، این کتاب درعین‌حال عاشقانه و لطیف است، پر از حس زنانگی و زیبایی. اثر بزرگ علوی یک کتاب خاص است. چیزی که نمی‌توانید نمونه‌اش را پیدا کنید و اگر خواندنش را شروع کنید آن را زمین نخواهید گذاشت. چشمهایش بزرگ علوی پر از فریادهایی است که به شکل‌های مختلف بازتاب پیدا می‌کنند. فریاد آقای ناظم برای پیدا کردن حقیقت، فریاد استاد ماکان برای سرخم نکردن در برابر ظلم، فریاد فرنگیس برای عشق و از همه بلندتر فریاد بزرگ علوی برای ترسیم زمانه‌اش. چشمهایش می‌تواند شما را به زمانه‌ای دور ببرد و عینکی را به شما بدهد که چیزهای زیادی را متفاوت ببینید. این کتاب برای تمام بزرگسالان مناسب است.

در بخشی از کتاب چشمهایش می‌خوانیم

بازهم فرنگیس سکوت کرد.

آیا دیگر نمی‌خواست چیزی بگوید؟ جرئت نداشتم چیزی از او بپرسم. فقط قسمت آخر شعر او را این‌طور تکرار کردم: «اگر آنها بال و پر خود را می‌سوزانند، گناه من چیست؟ ...»

گیلاس کنیاک را برداشت. لحظه‌ای به رنگ زرین آن نگاه کرد و گفت: هیچ. دناتللو را دیگر ندیدم. یک هفته بعد نعش او را روی دریاچه‌ی Boulogne de bois پیدا کردند.

- چه می‌گویید؟

- نمی‌دانم

- به سر استاد هم یک چنین بلایی آوردید؟

- نه، نه! این‌طور حرف نزنید. شما مرا هنوز نشناخته‌اید. من فقط یک جنبه‌ی زندگی خودم را به شما نشان دادم.

اینها همه بچه ننه بودند. من برای آنها کوچکترین ارزشی در زندگی قائل نبودم، اما ماکان مرا خرد و خمیر کرد. با او نمی‌شد بازی کرد. بعلاوه خیال می‌کنید که من این باباها را دانسته و به اراده‌ی خود چنین به بازی می‌گرفتم؟ نه، اینطور نیست. اژدهایی در من نهفته است، تمام عمر با او در زد و خورد بوده‌ام. اوست که از داخل مرا می‌خورد و در ظاهر خوی درنده را بر من تحمیل می‌کند ...

حرفش را ناتمام گذاشت. چند دقیقه‌ای سکوت کرد. چشم‌هایش را به روی زمین دوخته بود.

خنده‌ی غم‌انگیزی گرد لبانش نقش بست. مدتی به او خیره نگاه کردم. در این صورت معصوم دنبال آثار شیطانی می‌گشتم، اما دیگر رمزی در چشم‌ها پنهان نبود زن بدبختی در برابر من اقرار به گناهان می‌کرد. عوعوی سگی از باغ همسایه و بوق اتومبیل از دور خاموشی را می‌شکست. ناگهان جنبشی در او پدیدار گردید. قیافه‌اش باز شد و باز شروع کرد. «ملاقات با استاد در کارگاه نقاشی به‌کلی از یادم رفته بود. دیگر خاطره‌ای که داشت فراموش می‌شد. چیزی نمانده بود که به‌کلی از یادم برود. اما یک حادثه باز استاد را به یاد من انداخت و زندگی مرا به زندگی او پیوست.»

مشخصات کلی کتاب چشمهایش:

نویسنده:بزرگ علوی

انتشارات:نگاه

موضوع:رمان فارسی

جلد:نرم

قطع: رقعی

تعداد صفحات:271

قیمت و خرید اینترنتی کتاب چشمهایش:

خرید کتاب چشمهایش با قیمت مناسب و ارسال رایگان به سراسر ایران در کمترین زمان از فروشگاه اینترنتی بوک دوک انجام میشود.